Monthly Archives Październik 2014

Porównując zamieszczone wcześniej dane z liczbą prawników można wykonać szacunkowe obliczenia i sformułować pewne wnioski. Z przedstawionych danych wynika, że liczba spraw wpływających do sądów wzrosła w ciągu 10 lat (1991-2001) z 2,7 min do 8,4 min spraw. Oznacza to ponad trzystuprocentowy wzrost. Natomiast liczba adwokatów zmieniła się bardzo nieznacznie, bo wzrosła zaledwie o ok. 5 % (z 6,9 tys. w 1990 r. do 7,2 tys. w roku 2001).

Ministerstwo Sprawiedliwości powinno opracować przejrzyste informatory dla obywateli o przysługujących im uprawnieniach do korzystania z pomocy prawnej z urzędu.

Rocznie na pełnomocników z urzędu (mam tu na myśli również obrońców z urzędu), na ich należności, wydatkuje się z budżetu Państwa w tej chwili około 50 do 60 min zł (porównajmy to z 300 min USD w Holandii) i myślę, że to jest ta kwota, o której możemy mówić dobrze jest oczywiście mieć w zanadrzu model, do którego się dąży, który być może osiągnie się za jakiś czas, ale ze świadomością, że realizacja tego celu będzie stopniowa, etapowa i rozłożona w czasie.

W poprzednich częściach raportu wykazaliśmy, że w ostatnich latach przy bardzo znacznym wzroście ilości spraw wpływających do sądów bardzo nieznacznie zmieniała się liczba adwokatów i radców prawnych.

Jeżeli nawet do wystąpienia ze stosownymi wnioskami dojdzie niezwłocznie, prokurator nada bieg wnioskowi o wyznaczenie obrońcy z urzędu lub też pouczony podejrzany sporządzi wniosek, w którym należycie wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony, nie przesądza to jeszcze o tym, że obrońca wyznaczony przez sąd podejmie swoje czynności niezwłocznie. Sąd bowiem musi wyznaczonego z listy adwokatów obrońcę poinformować pisemnie o nałożonym obowiązku zawodowym, a tenże stosowne pismo odebrać (a może np. być na urlopie lub chorować). Dane wyznaczonego obrońcy sąd przekazuje prokuratorowi, aby ten mógł należycie powiadamiać obrońcę o czynnościach procesowych wymagających jego udziału.

Adwokaci. Wśród mankamentów praktyki obecnego systemu pomocy prawnej w Polsce ankietowani adwokaci wymieniali:

– częste bezzasadne odmowy sądów przyznania stronie adwokata z urzędu, zwłaszcza osobom ubogim w sprawach cywilnych, ale także wyznaczanie przez sąd adwokata z urzędu bez dokładnego sprawdzenia sytuacji materialnej danej osoby

Państwa członkowskie powinny poczynić wszelkie niezbędne kroki zmierza-jące do informowania społeczeństwa o pozostających do dyspozycji każdej osoby środkach służących zapewnieniu jej praw przed sądem […] .

Lista problemów związanych z funkcjonującym obecnie systemem dostępu do pomocy prawnej dla osób ubogich jest długa. Pojawiające się propozycje zmian wymagają dyskusji i zajęcia stanowiska przez zainteresowane Podmioty – zarówno organa władzy i korporacji prawniczych, jak i świat nauki czy organizacje pozarządowe. Mamy nadzieję, że poważna wspólna refleksja różnych środowisk nad reformą systemu dostępu do pomocy prawnej dla osób ubogich będzie kontynuowana.

Wydatki i zobowiązania dotyczące nieopłaconej pomocy prawnej są obecnie przez Ministerstwo na bieżąco analizowane – jednostki sporządzają załącznik do miesięcznych sprawozdań o wydatkach . Informacje o „kosztach nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu” zawarte są w paragrafie załącznika „Koszty postępowania sądowego i prokuratorskiego”.

Kryteriami decydującymi o tym, że udział adwokata lub radcy prawnego „jest potrzebny w sprawie” są: oceniana przez sąd zawiłość sprawy pod względem prawnym lub faktycznym, jak też nieporadność wnioskującego. Potrzeba udziału pełnomocnika może wynikać również z zasady kontradyk- toryjności, gdy przeciwnik procesowy strony niezamożnej korzysta z pomocy pełnomocnika lub pełnomocników – profesjonalistów.

Biuro obrońcy publicznego (Public Defender Office). Instytucja zatrudniająca prawników występujących jako obrońcy w sprawach z urzędu. Możliwe jest zarówno zatrudnianie prawników przez Biuro (wyłącznie do prowadzenia spraw z urzędu), jak i współpraca z prawnikami wykonującymi zawód indywidualnie poza Biurem. Biuro może działać jako agenda rządu centralnego, władz lokalnych, w ramach adwokatury lub jako organizacja pozarządowa finansowana przez rząd. Biura obrońcy publicznego istnieją m.in. w Stanach Zjednoczonych (w około 50% stanów), Izraelu, na Litwie.

Spośród 23 badanych adwokatów wszyscy prowadzili z urzędu sprawy karne. Sprawy cywilne prowadziło 20 z nich, a tylko dwóch adwokatów prowadziło z urzędu sprawy administracyjne. Sprawy z urzędu stanowią średnio 30% spraw, które prowadzą adwokaci (choć różnice w przypadku poszczególnych adwokatów są dość duże – od 5% do 70%, najczęstsze odpowiedzi układały się w pobliżu średniej lub nieco poniżej tej liczby). Ankietowani adwokaci prowadzą średnio 40 spraw z urzędu w roku (od 15 do 100, najczęściej 30-40).

Tradycją profesji prawniczych w Polsce jest zakaz reklamowania swoich usług. Jednak konsekwencją tego, w społeczeństwie nieprzyzwyczajonym do regularnego korzystania z usług wykwalifikowanych pełnomocników, jest istniejące przekonanie o ogromnych kosztach związanych z wynajęciem prawnika. Brakuje bowiem rzetelnej informacji, czego klient poszukujący pomocy prawnej może się spodziewać, ile kosztuje krótka wstępna konsultacja prawna, a ile poprowadzenie sprawy

Stawki usług prawników są umowne i zależą od „ceny” danego prawnika „na rynku”. Jednak taki stan powoduje, iż niektóre osoby szukające pomocy prawnej rezygnują po pierwszej próbie znalezienia prawnika, trafiają bowiem na „drogiego” adwokata czy radcę prawnego. I nie wiedzą często, że mogłyby uzyskać pomoc prawną zatrudniając prawnika „tańszego” (różnice w wysokości honorariów są wszakże znaczne). Z jednej strony bowiem jest wielu prawników, którzy prowadzą bardzo dużo spraw i nie mogą podjąć się prowadzenia kolejnej, lub żądają za to zbyt wysokich stawek. Z drugiej strony zdarzają się prawnicy, którzy nie mają pracy, lecz klientom z powodu braku informacji trudno do nich dotrzeć (brak pracy może być jednak oczywiście także konsekwencją małych kompetencji danej osoby).