Wyznaczanie obrońców z urzędu

W tych przypadkach, po stwierdzeniu, że oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, prezes sądu wyznacza mu obrońcę z urzędu.

W niektórych sytuacjach istnieje tzw. przymus adwokacki, kiedy to dostęp do sądu uzależniony jest od dostępu do pomocy prawnej kodeks postępowania karnego przewiduje przymus adwokacki w następujących przypadkach:

– wnoszenia prywatnego aktu oskarżenia ( art. 55 § 2)

– apelacji do sądu apelacyjnego od wyroku, który zapadł w pierwszej instancji w sądzie okręgowym (art. 446 §1)

– kasacji do Sądu Najwyższego (art. 526 § 2)

– wniosku o wznowienie postępowania (art. 545 § 2).

Jeśli oskarżony nie ma pieniędzy na opłacenie obrońcy

Jeśli oskarżony nie ma pieniędzy na opłacenie obrońcy z wyboru, może zwrócić się do sądu o wyznaczenie mu obrońcy z urzędu. Według art. 78 §

– 1 k.p.k. musi przy tym „w sposób należyty” wykazać, że nie stać go na opłacenie adwokata. Teoretycznie z chwilą, gdy oskarżony tego dokona, prezes sądu wyznacza mu obrońcę z urzędu .

Zasady otrzymywania pomocy prawnej przez oskarżonego odnoszą się również do innych osób, występujących w procesie karnym w charakterze strony (oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel prywatny, powód cywilny).

Na prawo polskie regulujące kwestię dostępu do pomocy prawnej w sprawach karnych warto spojrzeć w świetle zobowiązań wynikających z członkostwa Polski w Radzie Europy. Artykuł 6 ust. 3 lit. c „Europejskiej konwencji praw człowieka” gwarantuje prawo do bezpłatnego obrońcy w przypadku, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, a oskarżony nie ma wystarczających środków do wynajęcia prawnika. Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na tle tego artykułu wynikają kryteria oceny, czy „dobro wymiaru sprawiedliwości” wymaga ustanowienia obrońcy .