Zwolnienie od kosztów sądowych

Na podstawie §127 ust. 1 regulaminu przewodniczący wydziału może wyznaczyć termin do złożenia dokumentów dotyczących stanu majątkowego i rodzinnego, pod rygorem oddalenia wniosku. Możliwość przeprowadzenia dochodzenia, o którym mowa w art. 116 §1 k.p.c., konkretyzuje § 127 ust. 2 wskazując, iż w toku ustaleń w zakresie stosunków osobistych i majątkowych stron sąd zwraca się do właściwych państwowych lub społecznych jednostek organizacyjnych o nadesłanie odpowiednich informacji. Sąd może odmówić zwolnienia z kosztów sądowych stronie w razie stwierdzenia oczywistej bezzasadności jej powództwa lub obrony . Na odmowę zwolnienia od kosztów sądowych przysługuje zażalenie .

Zwolnienie od kosztów sądowych może być przyznane w zasadzie w każdym stadium postępowania, a więc także w przypadku, gdy zachodzi potrzeba sporządzenia apelacji lub kasacji. Wniosek taki zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym lub kasacyjnym sąd odwoławczy może na podstawie art. 115 k.p.c. przekazać do rozpoznania sądowi pierwszej instancji .

Na podstawie art. 771 k.p.c. zwolnienie od kosztów sądowych przyznane stronie przez sąd w postępowaniu rozpoznawczym lub przynależne z mocy ustawy130 działa także w postępowaniu egzekucyjnym, dlatego §217 „Regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych” przewiduje opatrzenie tytułów wykonawczych wydawanych wierzycielom stosowną klauzulą zawierającą informację o istnieniu zwolnienia z kosztów sądowych.

Zwolnienie od kosztów sądowych może być w każdej chwili cofnięte. Przesłanki takiej decyzji sądu oraz jej skutki określa art. 120 §1,2 i 3 k.p.c. W przypadku, gdy przyczyny zwolnienia z kosztów nie istniały lub przestały istnieć, sąd cofa także ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu, nakazując uiszczenie opłat i wynagrodzenia (jeśli przyczyny ustały, sąd może obciążyć stronę kosztami częściowo).